احکام نگاه کردن

نعمت بینایی یکی از نعمت‌های بزرگ الهی است. این نعمت هم مانند دیگر نعمات الهی دارای حدّ و حدود معینی است تا از دسترس شیطان و هوای نفس دور باشد.

مسائل مربوط به نگاه‌های حلال و نگاه‌های حلال را متذکر می‌شویم.

بیان سه قاعده کلی در اینجا لازم است:

۱٫ قاعده اول این است که میان نامحرم‌ها در حرمت نگاه به آنان (یعنی نگاه کردن به غیر صورت و دست‌ها) هیچ تفاوتی وجود ندارد؛ بنابراین بین نامحرمان خانواده و بیگانه هیچ فرقی نیست.

نکته: در مسائل محرم و نامحرمی فرقی میان زن و مرد نیست، یعنی فقط مردان نیستند که باید نگاه خود را کنترل کنند بلکه برخی از محرمات برای زنان هم ثابت است.

۲٫قاعده کلی و عمومی دوم که سایه آن در تمام بحث‌ها گسترده است، این است که هر نگاهی به غیر همسر، اگر موجب تحریک قوای شهوی یا با نیت لذت جویی جنسی یا همراه ترس از تحریک بعدی و گناه (ریبه) باشد، حرام است.

این قاعده شامل همه انسان‌های دیگر (غیر از همسر شرعی) مثل محرم‌ها، نامحرم‌ها، مردان، مسلمانان و غیر مسلمانان می‌شود. همچنین شامل هر شیء جاندار یا بی‌جان دیگر است. بنابراین اگر نگاه به محارم، مردان دیگر، غیر مسلمانها، تصاویر، فیلمها و حتی جمادات هم همراه لذت جنسی و غریزی باشد، حرام خواهد بود.

۳٫٫چنانکه در قاعده دوم گذشت، هر نگاه تحریک آمیز به غیر همسر شرعی حرام است، اما ملاک تحریک آمیز بودن چیست؟ آیا خود فرد نگاه کننده ملاک است یا میزان دیگری در کار است؟

این سؤال را به این علت مطرح می‌کنیم که برخی گمان می‌کنند چون صحنه‌های عریان و نیمه عریان برخی برنامه‌های ماهواره‌ای یا وضعیت زننده برخی زنان در میهمانی‌ها باعث تحریک آنان نمی‌شود، پس حرمتی در کار نیست در حالی که این گمان اشتباه است.

بدین معنی که اگر تصویر یا صحنه‌ای برای مردم عادی، تحریک کننده است، پس نگریستن به آن برای همه حرام است، هرچند اشخاص خاصی به علت عادت کردن به دیدن این گونه تصاویر (العیاذ بالله) یا بیماری در قوای جنسی، تحریک نشوند.

بنابراین دیدن این صحنه‌ها برای همه حرام است و استثنایی وجود ندارد.

محدوده نگاه حلال و حرام

چنانکه معلوم است دیدن محارم برای مردان جایز است. البته در مورد همسر شرعی حدّی وجود ندارد ولی در مورد دیگر محارم باید به قسمت‌هایی که معمولاً بین محارم پوشانده نمی‌شود بسنده کرد؛ هرچند برخی از فقها نگاه به بدن محارم (غیر از اعضای خاص) را، بدون لذّت و تحریک حرام نمی‌دانند.

در مورد زنان نامحرم، فقط نگاه به گردی صورت و دو دست آن‌ها بدون قصد لذت جایز است. بنابراین دیدن موها، ساعد، گردن، پاها و دیگر اعضا حرام است.

در مورد دختران کوچکِ نابالغ (چه محارم و چه نامحرمان) باید گفت گه اگر دختر به سنی رسیده که خوب و بد را تشخیص را می‌دهد نباید به جاهایی از بدن او که معمولاً پوشیده است نگاه شود اما موها و دست‌ها و مقدار کمی از پایین پا که پوشاندن آن برای بچه ها معمول نیست، اشکال ندارد.

مسئله در مورد پسران نابالغ و اعضای خاص بدن آن‌ها هم، مثل دختران نابالغ است.

چنانکه در نوشتار مربوط به حجاب گذشته است، پوشاندن گردی صورت و دست‌ها تا مچ برای زنان واجب نیست؛ بنابراین نگاه مردان هم به این دو قسمت بدون قصد غریزی و ترس از تحریک و گناه جایز است، هرچند خوب است به این اندازه هم نگاه نکنند.

نگاه کردن مردان به بدن مردان دیگر (غیر از اعضای خاص) و بدون قصد شهوانی اشکال ندارد.

زنان می‌توانند به قسمت‌هایی از بدن مردان که در حال عادی و در کوچه و خیابان دیده می‌شود، نگاه کنند، اما بیش از این صحیح نیست.

نگاه کردن به تصاویر زنان نامحرم در صورتی که عریان یا نیمه عریان نباشند و مرد هم او را نشناسد و قصد لذت جویی هم نداشته باشد و نیز موجب تحریک نشود اشکالی ندارد، اما نگاه نکردن مطابق احتیاط و مطلوب شرع است.

 نامحرم غیر مسلمان

چنانکه گفته شد در نامحرم بودن فرقی بین زنان مسلمان و غیر مسلمان وجود ندارد، اما در مورد زنان غیر مسلمان، نگاه بدون قصد لذت و بدون ترس از گرفتار شدن در گناه، به موها، دست‌ها و مقدار کمی از پایین پای آنان که معمولاً نمی‌پوشانند، اشکال ندارد.

نگاه غیر عمدی

اگر چشم انسان بدون اراده به چیز حرامی بیفتد باید بلا فاصله چشم پوشی کند یا سر را برگرداند و آن دفعه اول گناه محسوب نمی‌شود، البته نمی‌شود همان نگاه اول را به حجت اینکه نگاه اول است طول داد، بلکه باید بلافاصله صرف نظر کرد.

نگاه به نامحرم به قصد ازدواج با او

پسری که قصد جدّی ازدواج با دختری را دارد، و دیدن موها و قیافه دختر می‌تواند در تصمیم او موثر باشد، می‌تواند به بدن، موها و قیافه او در حد ضرورت نگاه کند.

نگاه به اعضای خاص

غیر از زن و شوهر شرعی، هیچ کس حق ندارد به اعضای خاص دیگری نگاه کند. البته نگاه به اعضای کودکان نابالغ که خوب و بد را از هم تشخیص نمی‌دهند، اشکال ندارد.

باید توجه داشت که به طور معمول کودکان از حدود سه سالگی بد و خوب را تشخیص می‌دهند؛ اما ممکن است برخی کودکان کمی قبل از سه و برخی کمی بعد از سه سالگی خوب و بد را تشخیص دهند.

عکاسی از نامحرم

عکس گرفتن مرد از زن نامحرم اشکال ندارد. البته اگر زن آرایش کرده باشد یا موها و بدن او پوشیده نباشد به علت اینکه برای عکاسی یا فیلم‌برداری از او مجبور است به صورت آرایش کرده یا بدن او نگاه کند، حرام است که از او عکس بگیرد یا فیلم‌برداری کند.

پزشک یا تزریقاتی نامحرم

اگر در مواردی لازم باشد که بدن یا موهای بانوان در طول معالجه دیده شود، و امکان مراجعه به پزشک یا تزریقاتی هم جنس فراهم باشد، حرام است که زنان به پزشک مرد مراجعه کنند؛ اما اگر امکان مراجعه به علتی قابل قبول و عقلایی، به پزشک هم جنس نباشد، طبابت پزشک نامحرم اشکالی ندارد، اما پزشک یا تزریقاتی باید به حداقل ممکن در نگاه کردن به بدن نامحرم اکتفا کنند.

مسئله در مورد مراجعه مردان به پزشک زن هم همین حکم را دارد.

 (نبودن پزشک هم جنس حاذق، نداشتن وقت کافی در مورد بیماران بد حال، زحمت شدید در رسیدن به مکان پزشک هم جنس و مواردی این‌چنین، مجوز مراجعه به پزشک نامحرم است)

خلوت با نامحرم

بودن زن و مرد نامحرم در محل دربسته، بدون آنکه دیگری (شخص سوم) بتواند به راحتی وارد آنجا شود، اشکال شرعی دارد و حتی نماز هم در آنجا صحیح نیست.

صدای نامحرم

شنیدن صداى زن نامحرم در صورتى که به قصد لذت نباشد و سبب افتادن در گناه نشود اشکالى ندارد، ولى زن نباید لحن صداى خود را طورى کند که هوس‌انگیز باشد.

شوخی با نامحرم

شوخی لفظی مردان و زنان نامحرم مناسب شأن زنان عفیفه و مردان مسلمان نیست و اگر به قصد لذت جویی یا همراه با تحریک غرایز باشد، حرام است.

لمس بدن نامحرم

لمس بدن نامحرم حرام است، بنابراین دست دادن با نامحرمان صحیح نیست، هرچند آن نامحرم، مسلمان نباشد.