احكام روزه

:: رؤيت هلال

1) آيا با محاسبات‌ منجمين و يا با ديدن ماه به وسيله تلسکوپ و يا دوربين­های چشمی و امثال آن‌، ماه‌ ثابت‌ می­شود؟

جواب: خير، بلکه ثبوت اول ماه از پنج راه ثابت می­شود که عبارتند از:
1. خود انسان ماه را ببيند.
2. شياعی که از آن يقين حاصل شود، بلکه مطلقا هر شياعی به شرطی که مورد تهمت نباشد و نيز هر چيزی که بسبب آن برای انسان يقين حاصل شود.
3. دو مرد عادل بگويند ماه را ديده­ايم، ولی اگر وصف ماه را بر خلاف يکديگر بگويند، اول ماه ثابت نمی­شود.
4. سی روز از اول ماه شعبان بگذرد که به جهت آن، اول ماه رمضان ثابت می­شود. و سی روز از اول ماه رمضان بگذرد که بر اثر آن، اول ماه شوال ثابت می­شود.
5. حاکم شرع حکم کند اول ماه است.

2) آيا رؤيت تصوير هلال ماه با استفاده از دوربين و انعکاس نور و بازخوانی اطلاعات ضبط شده توسط رايانه، برای اثبات اول ماه کفايت می­‏کند؟

جواب: ديدن هلال با اينگونه آلات و يا با چشم مسلح كافی نيست و حجت نمی­باشد مگر آنكه با آن­ها جای هلال را مشخص نموده كه بتوان آن را با چشم مجرّد ديد.

3) چنانچه فردی مقلد مرجعی باشد كه قائل به وحدت افق در يك نيمكره باشد و آن مرجع از دنيا رفته است و بنا به مسئله بقاء بر تقليد ميت به حضرتعالی رجوع شده باشد در اين صورت چنانچه در عربستان هلال رؤيت شود برای مؤمنين مقلد ايشان در شهر يزد آن رؤيت کفايت می­کند يا خير؟

جواب: بله ـ در فرض سؤال ـ کفايت می­کند.

4) آيا اگر هلال در خاورميانه ثابت شود در اروپا نيز به ثبوت می­رسد و چنانچه قضيه بر عکس باشد چگونه خواهد بود؟

جواب: اول ماه قمری با رؤيت هلال در بلاد خود يا بلاد متقارب در افق بلاد خود ثابت می­شود، البته اگر در بلادي که شرق بلاد شما بوده هلال رؤيت شود برای بلاد شما كه غرب واقع شده چنانچه در یک نیم کره باشد نيز ثابت می­گردد و نه برعکس.

5) اگر تعيين اول ماه رمضان و عيد سعيد فطر به علت عدم امکان رؤيت هلال اول ماه به سبب وجود ابر در آسمان يا اسباب ديگر، ممکن نباشد و سی روز ماه شعبان يا ماه رمضان کامل نشده باشد، آيا برای آن­هايی که در كشورهای جهت شرق ايران قرار دارند جايز است که به افق ايران عمل کرده و يا به تقويم اعتماد کنيم؟ وظيفه ما چيست؟

جواب: اگر بلاد جهت شرق با آن بلاد متقارب در افق بوده و فاصله بيش از بيست دقيقه در وقت نماز بين آنان نباشد می­توان طبق افق آن بلاد رفتار نمود، والا بر تقويم نمی­شود اعتماد کرد، بلکه بايد اول ماه را بعد از اکمال عدّه و گذشتن سي روز از ماه قبل بدانند.

6) در رساله آمده: اگر در شهرهايي که افق مشترک با شهر ما دارند ماه رؤيت شود براي ما هم اثبات ماه مي‏شود. منظور از افق مشترک چيست؟ آيا يعني در شب مشترک باشند (يعني در محدوده زماني واحد يا نزديک به هم باشند)؟

جواب: هم افق بودن در جهت طول است نه عرض، و از لحاظ اختلاف در شروق و غروب خورشيد بيست دقيقه بيشتر نباشد.

7) اگر روز بيست و نهم ماه در خراسان عيد باشد، آيا برای افرادی هم که در شهری مانند بوشهر مقيم هستند، جايز است افطار کنند؟ با توجه به اينکه افق خراسان با افق بوشهر يکی نيست؟

جواب: بله، اگر ماه در بلادي که شرق بلاد شما بوده هلال رؤيت شود برای بلاد شما كه غرب واقع شده است نيز ثابت می­باشد.

8) اگر بين علمای يک شهر راجع به ثبوت هلال يا عدم آن اختلاف رخ دهد و عدالت آن­ها هم نزد مکلّف ثابت بوده و به دقت همه آن­ها در استدلال خود مطمئن باشد، وظيفه واجب مکلّف چيست؟

جواب: چنانچه يقين به ثبوت هلال حاصل نشود به مرجع تقليد خود رجوع کند.

9) آيا کوچکی هلال و باريک بودن و مانند آن دليل بر اين محسوب مي‏شود که شب قبل شب اول ماه نبوده، بلکه شب سي‏ام ماه قبلی بوده است؟

جواب: ملاک رؤيت هلال است، کوچکي، باريکي، پايين بودن و زود غروب کردن هلال و همچنين عکس آن يعني بلند بودن و دير غروب کردن آن، دليل نمی­شود که شب اول يا دوم بوده است.

10) آيا استهلال در اول هر ماه واجب کفايی است يا احتياطی است؟

جواب: بنابر احتياط واجب استهلال در اول ماه رمضان و شوال واجب کفايي بوده و همچنين است ماه­هاي ديگر براي افرادي که نسبت به اول ماه حکم الزامي مانند نذر روزه اول ماه داشته باشند.

11) حکم روزه آخر ماه شعبان در صورتي که يوم الشّک باشد (يعني معلوم نباشد که روز آخر شعبان است يا اوّل رمضان) چيست؟ و اگر انسان روزه بگيرد به چه نيّت باشد؟

جواب: روزي را که انسان شک دارد، آخر ماه شعبان است يا اول ماه رمضان، واجب نيست روزه بگيرد، و اگر بخواهد روزه بگيرد، نمی­تواند نيّت روزه ماه رمضان کند، و بنابر احتياط مستحب نيّت نکند که اگر ماه رمضان است، روزه ماه رمضان و اگر ماه رمضان نيست روزه قضا يا مانند آن باشد، بلکه يا نيّت روزه قضا يا مستحب و يا مانند آن بنمايد و چنانچه بعد معلوم شود ماه رمضان بوده، روزه ماه رمضان حساب می­شود.

:: چگونگی تشخيص وقت سحر و اذان

12) آيا اذان صبح که در ماه رمضان از مساجد پخش می­شود، از نظر شرع حجت است؟

جواب: به اذان عارف، يعني: وقت شناس و مورد اطمينان، مي‌توان اعتماد نمود و طبق آن امساک کرد و نماز خواند.

13) با توجه به اولين مسئله در رساله، در مورد روزه كه بايد مقداری قبل از اذان صبح و بعد از مغرب نبايد كار مبطل روزه كرد تا يقين حاصل شود كه تمام روز را روزه بوده­ايم، اين مقدار زمانی چقدر است؟ و با توجه به معين كردن وقت اذان بطور دقيق در ايران آيا لزومی دارد؟ و اگر شخصی ندانسته اين زمان را رعايت نكند ولی يقين حاصل كرده باشد، حكم چيست؟

جواب: همينطور که در رساله آمده است، امساک در دو طرف روز بايد قدري باشد که يقين حاصل گردد که کل روز را روزه شده است، بله مستحب است که امساک، ده تا پانزده دقيقه باشد.

14) آيا خوردن يا نخوردن سحری در ماه رمضان اشكالی در روزه گرفتن دارد يا خير؟

جواب: خير، ولي سحری خوردن مستحب است.

:: نيت روزه

15) آيا نيت يك ماه روزه گرفتن در اول ماه مبارك رمضان كفايت می­كند يا خير؟

جواب: بله کفايت می­کند، ولي اولي اين است که نيت روزه يک ماه را نموده و براي هر روز نيز تجديد نيت کند.

16) در ماه رمضان اگر مكلف به جای نيّت اداء واجب، نيّت قضا نمايد تکليف روزه او چگونه خواهد بود؟

جواب: اگر نداند ماه رمضان است يا فراموش نمايد و روزه ديگری را نيت کند، روزه ماه رمضان حساب می­شود اما اگر بداند ماه رمضان است و عمداً نيت غير از آن کند، نه روزه ماه رمضان حساب می­شود و نه روزه­ای که قصد کرده است.

17) اگر كسی بدون نيت وجوب، روزه گرفته باشد آيا مجزی است؟

جواب: چنانچه براي انجام فرمان خدا روزه گرفته باشد کافی است.

18) شکستن روزه احتياطی در بعد از ظهر جايز است يا خير؟

جواب: اگر منظور از روزه احتياطي: احتياط واجب باشد، جايز نيست. بلوغ پسران در ماه مبارك

19) شرايط سنی برای روزه­داری چيست؟

جواب: بلوغ است، يعني: دختران با تمام کردن نه سال قمري روزه، نماز و همه واجبات شرعي بر آنان واجب می­گردد، و پسران با يکي از سه علامت واجب می­شود؛
1. موي زهار که موي سياه و خشن است زير ناف او پيدا شود.
2. محتلم گردد.
3. اگر هيچ کدام از دو علامت قبلي حاصل نشده، پانزده سال قمري او تمام گردد.

20) حکم پسری كه موی زهار او درآمده و متوجه بلوغ خود نشود و روزه نگيرد چيست؟

جواب: بايد قضاي آنرا بجا آورد.

:: احكام مبطلات روزه

21) آيا تبعيت از عامه در وقت افطار روزه، در مراسم عمومی و مجالس رسمی و غير آن، جايز است؟ اگر مکلّف تشخيص دهد که اين متابعت از موارد تقيه نيست و دليلی برای التزام به آن وجود ندارد، وظيفه‏اش چيست؟

جواب: در غير موارد تقيه افطار قبل از مغرب شرعي جايز نيست.

22) من در روز ماه رمضان به علّت اغوای شيطان تصميم گرفتم روزه‏ام را باطل کنم لکن قبل از اين که عملی که روزه را باطل مي‏کند انجام دهم، از تصميم خود منصرف شدم حکم روزه‏ام چيست؟ و اگر اين امر در روزه غير ماه رمضان پيش آيد چه حکمی دارد؟

جواب: نيت قطع روزه، سبب باطل شدن روزه می­شود، بله حق ندارد نيت خود را جامه عمل بپوشاند زيرا هم قضا و هم کفاره بر او واجب می­گردد، بلکه بايد از تصميم خود منصرف شده و روزه خود را ادامه دهد، و بعد از ماه مبارک رمضان آن را قضا کند؛ و اگر اين مطلب در غير از ماه رمضان پيش آيد و وقت تجديد نيت نگذشته باشد، تجديد نيت کرده و روزه او صحيح خواهد بود.

23) اگر کسي روزه خود را غير عمد باطل کند يعني نمی­دانسته که کاري که می­کند کاريست که روزه را باطل می­کند يا نه حکم او چيست؟

جواب: چنانچه انسان روزه‌هاي خود را با کار حرام مانند استمنا باطل کرده باشد، پس اگر نمي‌دانسته اين کار حرام است قضا ندارد، ولي اگر مي‌دانسته حرام است ولي نمي‌دانسته موجب بطلان روزه است، پس اگر ندانستن او از روي جهل قصوري بوده، فقط قضا دارد و کفاره لازم ندارد و الا به اضاﻓة قضا، کفاره جمع، بنابر احتياط واجب نيز دارد و البته بايد از آن توبه و استغفار نمايد.

24) آيا اگر از دهان شخص روزه­دار خون بيايد، روزه‏اش باطل مي‏شود؟

جواب: چنانچه آن را عمدا فرو نبرد روزه­اش باطل نيست.

25) من در بيشتر روزها آب دهانم با خونی که از لثه‏هايم مي‏آيد مخلوط مي‏شود و گاهی نمي‏دانم آب دهانی که فرو مي‏برم همراه با خون است يا خير؟ روزه‏ام با اين حال چه حکمی دارد؟

جواب: اگر يقين يا اطمينان به خون داشته باشد فرو بردن آن حرام است و روزه او باطل می­شود، ولي اگر شک کند بنابر احتياط واجب لازم است فحص نمايد و چنانچه فحص نکرده آب دهن خود را فرو برد و بعد معلوم شود خون با آن بوده روزه او باطل است.

26) حکم استعمال دخانيات مانند سيگار در حال روزه چيست؟

جواب: روزه را بنابر احتياط واجب باطل می­كند.

27) آيا ماده «ناس» که از توتون و غير آن ساخته مي‏شود و برای چند دقيقه زير زبان گذاشته شده و سپس از دهان بيرون انداخته مي‏شود، مبطل روزه است يا خير؟

جواب: چنانچه اجزاء و ذرّاتی ولو كم از آن وارد حلق شود روزه را باطل می­كند.

28) شستن دهان برای شخص روزه­دار چه حكمی دارد؟

جواب: شستن دهان و مضمضه نمودن در حال روزه کراهت دارد و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان خود را فرو برد سزاوار است سه مرتبه آب دهان را بيرون بريزد.

29) در يکی از روزهای ماه رمضان دندان‌هايم را مسواک نزدم، و بدون اينکه باقي‌مانده غذاهای لابلای دندان­ها را عمداً ببلعم، خودبخود بلعيده شده است. آيا قضای روزه آن روز بر من واجب است؟

جواب: روزه صحيح است و قضايی بر عهده شما نيست.

30) آيا بخارات آب داخل حمام اگر استشمام شود مبطل روزه می­باشد يا خير؟ در صورتی كه مبطل روزه باشد برای استحمام چه بايد كرد و در مورد مه غليظ حكم چگونه است؟

جواب: بخاری که معمولا در حمام است باطل کننده روزه نيست اما بنابر احتياط واجب روزه­دار عمداً غبار و يا بخار غليظ را به حلق خود نرساند.

31) آيا در ماه مبارك رمضان می­توان از اسپری­های خوشبو كننده دهان استفاده كرد؟

جواب: چنانچه اجزاء و ذرّاتی داشته باشد که وارد حلق شوند روزه را باطل می­كند.

32) استفاده از عطر و ادكلن برای روزه­دار چه حكمی دارد؟

جواب: عطر زدن برای روزه­دار مستحب است.

33) مسواك زدن بعد از اذان صبح با خمير داندان­های موجود چه حكمی دارد؟

جواب: مسواک زدن در فرض سؤال کراهت دارد و بايد مواظب باشد چيزی وارد حلق نشود.

34) اگر روزه­دار سهوا چيزی را بخورد، آيا بيرون آوردن آن، اگر به حلق نرسيده واجب است؟ و اگر آنرا عمدا ببلعد چطور؟

جواب: بله بيرون آوردن آن واجب است و اگر عمدا ببلعد روزه او باطل است و کفاره نيز بر او واجب می­گردد.

35) اگر بر اثر فراموشي، كاری انجام دهيم كه باعث باطل شدن روزه می­شود، آيا روزه باطل است يا نه؟

جواب: خير.

36) هواي برخي مناطق تحت تاثير گرد و غبار شديد قرار گرفته تا حدي که منجر به کاهش ديد و سختي تنفس می­شود، حکم روزه گرفتن در اين هوا براي کساني که در اين مناطق هستند را بيان نموده و بفرمائيد تکليف مردم در اين مناطق چيست؟

جواب: بايد به وسيله­اي، از رسيدن غبار غليظ به حلق جلوگيری شود.

37) کارگر کارخاﻧة سنگ بری هستم و به هنگام استفاده از ابزار کار، ناخودآگاه غبار وارد دهانم مي‏شود؟ آيا روزه من در اين حالت صحيح است؟

جواب: بايد به وسيله­ای (مانند ماسك و امثال آن) از رسيدن غبار غليظ به حلق جلوگيری شود.

38) شخصي که با پوشيدن لباس مخصوص (مانند لباس غواصي) بدون اينکه بدنش خيس شود، در آب فرو رود، روزه‏اش چه حکمی دارد؟

جواب: روزه او باطل و بنابر احتياط واجب بايد روزه آن را قضا کند، بله اگر کلاهي که مانند اطاقک شيشه اي بوده بر سر داشته باشد روزه او صحيح است.

39) آيا نزديکی در ماه رمضان بدون انزال روزه را باطل می­كند؟

جواب: بله، زيرا دخول به اندازه حشفه، به تنهايی باطل کننده روزه است.

40) اگر شوهر با همسر خود در ماه رمضان جماع نمايد و زن نيز به آن راضی باشد چه حکمی دارد؟

جواب: در فرض سؤال مرتکب گناه شده و توبه و استغفار از گناه لازم است و بايد از تكرار مجدد آن خودداری شود، و بر هر يک از آن دو، بعد از توبه و استغفار، واجب است روزه آن روز را قضا نموده و کفاره نيز بدهند.

41) اگر مردی با همسرش در روز ماه رمضان شوخی و ملاعبه نمايد، آيا به روزه‏اش ضرر مي‏رساند؟

جواب: ملاعبه با همسر در حين روزه بودن کراهت دارد در صورتی که از عدم خروج منی اطمينان داشته باشد، وگرنه بايد اجتناب شود.

42) آيا نگاه كردن به عكس­های مبتذل و چت كردن درباره موضوعات مستهجن، روزه را باطل می­كنند؟ و باعث می­شود که غسل جنابت واجب شود؟

جواب: نگاه مورد سؤال حرام بوده ولي چنانچه باعث خروج مني نگردد باطل کننده روزه و موجب غسل نيست، بله کار حرامي را مرتکب شده و آن سبب عدم قبولي و کم شدن معنويت روزه می­گردد، زيرا خداي متعال قبولي اعمال را مشروط به تقوي نموده و فرموده است: «إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ»[1].

43) ­هنگامی­که مبتلا به بيماری زکام بودم، مقداری از اخلاط سر و سينه در دهانم جمع شده بود که به جای بيرون انداختن، به علت خجالت از اطرافيان آن را فرو بردم، آيا روزه‏ام صحيح است يا خير؟

جواب: بنابر احتياط واجب، بايد روزه آن روز را قضا کند.

44) آيا فرو بردن اخلاط، باعث باطل شدن روزه می­شود؟

جواب: اخلاط سروسينه چنانچه به فضای دهان نرسيده، اشکال ندارد، ولی اگر داخل فضای دهان شود، بنابر احتياط واجب نبايد آن را فرو برد.

45) بلعيدن آب دهان در ماه رمضان به صورت عمدی چه حكمی دارد؟

جواب: اشکالی ندارد.

46) خوردن قرص ضد حساسيت در حال روزه چه حکمي دارد مانند لوراتادين؟

جواب: خوردن قرص و دارو روزه را باطل می­کند.

47) آيا ريختن قطره در چشم با توجه به اينكه مقداری از آن از راه مجرای اشكی وارد دهان می­شود و طعم آن احساس می­شود باعث باطل شدن روزه می­گردد يا خير؟

جواب: خير، بله در فرض سؤال کراهت دارد.

48) حکم قطره گوش براي روزه­دار چيست؟

جواب: استفاده آن در روز كراهت دارد.

49) حکم استفاده از قطره بينی در حالت بيماری و حساسيت فصلی در روزهای ماه مبارک چيست؟

جواب: در صورتي که به حلق نرسد اشکال ندارد، ولي اگر به حلق برسد روزه را باطل می­کند.

:: پرخاشگری به علت روزه

50) آيا بر كسی كه هنگام روزه­داری بی­اختيار پرخاشگر می­شود روزه واجب است؟

جواب: بله، روزه واجب است و بر اوست که خود را از پرخاشگري با اراده و تصميم قبلي بازدارد، زيرا حديث شريف می­فرمايد «چنانچه بردبار نيستي خود را به بردباري زده و بردبار شو».

:: بقاء‏ بر جنابت

51) اگر شخصی قبل از اذان صبح يا بعد از آن بخوابد و در خواب جنب شده و بعد از اذان بيدار شود، چه مدتی برای غسل کردن وقت دارد؟

جواب: غسل جنابت براي شخص جنب، محدوده زمانی خاصی ندارد گرچه بهتر است زودتر آن را انجام دهد، بله غسل برای نماز خواندن واجب است.

52) اگر فردی در شب ماه مبارک رمضان جنب شود و نزديك اذان صبح بيدار شود، می­تواند ابتدا سحری بخورد؟

جواب: بايد اول غسل کند، ولي چنانچه سحري بخورد و به اندازه تيمم وقت داشته باشد و تيمم کند روزه او صحيح است ولي بهتر است قضاي آن را هم بجا آورد.

53) اگر عمداً تا قبل از اذان صبح غسل نكنيم و با تيمم روزه بگيريم، حکمش چيست؟

جواب: چنانچه عمدا غسل نکرده تا وقت تنگ شده و آنگاه تيمم کرده و با آن روزه شده است، روزه او صحيح است، ولي در فرض سؤال بهتر است قضاي آن را هم بجا آورد.

54) اگر شخصی غسل جنابت را در ماه مبارک رمضان بعد از اذان صبح براي نماز انجام می­داده و نمی­دانسته که طهارت از جنابت شرط صحّت‏ روزه است، آيا کفّارة روزه‏هايی که در حال جنابت گرفته بر او واجب است يا اينکه قضای آن­ها کافی است؟

جواب: چنانچه به تأخير انداختن غسل بعد از اذان صبح به جهت جهل قصوري بوده يعني نمی­دانسته که تأخير غسل موجب بطلان است، در چنين صورتي بايد قضاي آن روزها را بجا آورد ولي چنانچه به تأخير انداختن غسل او از روي جهل تقصيري باشد، در اين صورت اضافه برقضا، کفاره نيز واجب می­شود.

55) آيا جايز است شخص جنب بعد از طلوع فجر براي نماز صبح غسل جنابت نمايد و روزه قضا يا مستحب بگيرد؟

جواب: کسی که تا اذان صبح بر جنابت بماند نمی­تواند آن روز را به نيت قضای ماه رمضان روزه بگيرد اگر چه بقا بر جنابت از روی عمد نباشد اما ساير روزه­ها اشکال ندارد.

56) کسی که آب در اختيار ندارد و يا به دليل عذرهای ديگر غير از تنگی وقت نمي‏تواند غسل جنابت بکند، آيا جايز است عمداً خود را در شب­های ماه مبارک رمضان جنب کند (البتّه از راه حلال)؟

جواب: چنانچه بتواند تيمم کند و با تيمم وارد صبح شود اشکال ندارد.

57) شخصی در ماه مبارک رمضان قبل از اذان صبح بيدار شده و متوجه محتلم شدن خود نشده و دوباره خوابيده و در اثنای اذان صبح بيدار شده و علم به جنابت خود پيدا مي‏کند و يقين دارد که احتلامش قبل از اذان صبح بوده است، روزه او چه حکمی دارد؟

جواب: روزه او در فرض سؤال صحيح می­باشد.

58) اگر مکلّف در شب ماه رمضان قبل از اذان صبح بيدار شود و ببيند که محتلم شده است و دوباره پيش از اذان صبح به اميد اينکه برای غسل کردن بيدار مي‏شود بخوابد و تا بعد از طلوع آفتاب در خواب بماند و غسل خود را تا اذان ظهر به تأخير بيندازد و بعد از اذان ظهر غسل کرده و نماز ظهر و عصر بخواند، روزه آن روز او چه حکمی دارد؟

جواب: اگر چنانچه بداند يا عادتش چنين باشد که اگر دوبار بخوابد، پيش از اذان صبح بيدار می­شود و تصميم داشته باشد که بعد از بيدار شدن غسل کند، و با اين تصميم بخوابد و تا اذان خواب بماند روزه­اش صحيح است.

59) اگر مکلّف در شب ماه رمضان قبل از فجر شک کند که محتلم شده يا نه، ولی به شک خود اعتنا نکند و دوباره بخوابد و بعد از اذان صبح بيدار شود و متوجه گردد که قبل از طلوع فجر محتلم شده است، چه حکمی دارد؟

جواب: فحص از احتلام و عدم آن در فرض سؤال بنابر احتياط واجب لازم بوده و حال که فحص ننموده و بعد کشف شده که محتلم بوده است روزه آن روز را بايد قضا کند.

60) اگر غسل جنابت برای روزه ماه رمضان يا روزه‏های ديگر فراموش شود و در اثناء همان روز به ياد انسان بيفتد، چه حکمی دارد؟

جواب: روزه او صحيح است چنانچه در همان روز يادش بيايد و غسل را انجام دهد، البته اين حکمِ روزه ماه رمضان و روزه­هاي ديگر است، ولي در قضاي ماه مبارک رمضان روزه او باطل است.

61) حكم روزه کسی که غسل جنابت را فراموش کرده و بعد از يک يا چند روز يادش بيايد چيست؟

جواب: بايد روزه آن روزها را قضا کند.

62) در بعضی از روزهای ماه مبارک رمضان در منزل يکی از اقوام بودم که بر اثر خجالت و حيا مجبور شدم با خاک، تيمم بدل از غسل واجب بکنم و تا نزديک ظهر غسل نکردم. اين کار برای چند روز تکرار شد، آيا روزه‏ام در آن روزها صحيح است يا خير؟

جواب: اگر غسل كردن براي او واقعا حرجی بوده و با تيمم وارد صبح شده باشد، روزه او صحيح است، بله بعد از رفع حرج بايد غسل را به تأخير نيندازد.

63) در ماه مبارك رمضان قبل از اذان صبح به منظور انجام غسل جنابت به حمام رفتم. كمی بعد از شروع غسل آب قطع شد بطوريكه از ادامه غسل باز ماندم و اذان گفته شد. بعد از آن با تهيه شدن مقداری آب گرم، غسل را به پايان رساندم ولی هوا روشن شده بود. روزه اين روز چه حالتی پيدا می­كند؟

جواب: در فرض سؤال بايد قبل از طلوع فجر تيمم بدل از غسل نمايد و روزه او صحيح است.

64) در فرض مسئله قبل، چنانچه به هر سببي که بوده تيمم نکرده باشد حکم روزه او چيست؟

جواب: اگر ترک تيمم عمداً نبوده روزه او صحيح خواهد بود.

65) حکم روزه خانمي که غسل حيض يا نفاس را فراموش کرده و در همان روز يا روزهاي بعد يادش بيايد چيست؟

جواب: روزه­هايي که گرفته صحيح است.

66) خانمي که در حال استحاضه بوده و غسل بر او واجب شده چنانچه غسل نکند روزه او چه حکمي دارد؟

جواب: غسل­هايي که در روز براي نماز بايد انجام دهد چنانچه عمداً بجا نياورد روزه او باطل است.

:: بيماري‏

67) بعضی از پزشکان بيماران را از روزه گرفتن به دليل ضرر داشتن منع مي‏کنند، آيا گفته اين پزشکان حجت است يا خير؟

جواب: چنانچه دکتر مورد اعتماد بگويد ضرر دارد يا خود شخص احتمال ضرر عقلائي بدهد، روزه نگيرد.

68) پدرم چند سال بيمار است و به همين دليل نمي‏تواند روزه بگيرد. علت روزه نگرفتن او احتياج به مصرف دارو بوده است، آيا قضای روزه‏ها بر او واجب است؟

جواب: در صورتيکه بيماري او در طول سال بوده قضا از او ساقط است و بايد برای هر روز يک مُد طعام که معادل (750) گرم برنج، يا گندم، يا جو و يا نان آن را به فقير بدهد.

69) پدر و مادرم، هر دو بيمار هستند و از ضعف جسمانی رنج مي‏برند و در عين حال هر دو روزه مي‏گيرند که گاهی مشخص است که روزه

باعث تشديد بيماری آن­ها مي‏شود، تاکنون نتوانسته‏ام آن­ها را قانع به ترك روزه کنم، خواهشمنديم ما را در مورد حکم روزه آن­ها راهنمايی فرماييد؟
جواب: اگر به جهت پيري نتوانند روزه بگيرند يا براي آن­ها مشقت دارد، روزه بر آن­ها واجب نيست و بايد براي هر روز يک مد طعام به فقير بدهند، بله چنانچه بعد از ماه رمضان بتوانند روزه بگيرند بنابر احتياط مستحب قضا کنند يا اينکه بجاي آن بايد يک مد طعام ديگر براي هر روز به فقير بدهند.

70) از آنجا که مبتلايان به مرض قند مجبورند هر روز يک يا دو بار آمپول انسولين تزريق کنند و نبايد در وعده‏های غذايی آن­ها تأخير و فاصله بيفتد، زيرا باعث پائين آمدن ميزان قند خون و در نتيجه نوعی تشنج و بيهوشی مي‏شود، لذا گاهی پزشکان به آن­ها توصيه مي‏کنند که در روز چهار نوبت غذا بخورند، خواهشمنديم نظر شريف خود را درباره روزه اين افراد بيان فرماييد؟

جواب: روزه در فرض سؤال از آنان ساقط است و فقط يک مد طعام براي هر روز به فقير بدهند.

71) حكم استفاده از اسپری آسم برای فرد روزه­دار چيست؟ گاهی بيمار مجبور مي‏شود در يک روز چندين بار از آن استفاده کند، آيا با وجود استفاده از اين دارو، روزه گرفتن جايز است؟

جواب: اسپری ضد آسم روزه را باطل نمی­کند و روزه با آن صحيح است.

72) اگر شخصي مريض باشد و چند سال پی درپی نتواند روزه بگيرد در صورتی که خوب شود چه حکمی دارد؟

جواب: قضاي سال­هايي که بيماري در طول سال بوده از او ساقط است و بايد برای هر روز يک مُد طعام که معادل (750) گرم برنج، يا گندم، يا جو و يا نان آن را به فقير بدهد. و در صورت بهبودی از بيماری، روزه سال­هايی که نگرفته بنابر احتياط مستحب قضا نمايد، بله سالي که بيماري او قبل از آمدن ماه مبارک رمضان بعدي بر طرف شده است بايد قضا کند و مد طعام بر او نيست مگر اينکه قضاي آن را در آن سال نگيرد که بايد به اضافه بر قضا نمودن در سال بعد يک مد طعام برای هر روز به عنوان فديه تأخير بدهد.

73) تزريق آمپول جهت معالجه يا آمپول تقويتي و سرم و يا هر آمپول ديگر در ماه رمضان چه حكمی دارد؟

جواب: بنابر احتياط مستحب روزه­دار از استعمال آمپول يا سرم که به جای غذا به کار می­رود خودداری کند و تزريق آمپول­های ديگر اشکال ندارد و روزه را باطل نمی­کند.

74) اگر شخصی در ماه رمضان مريض شده باشد، آيا واجب است خود را علاج و مداوا كند تا بتواند روزه بگيرد؟

جواب: احتياط واجب تداوی است در صورت سهل بودن تداوی و الا خير.

75) اگر مرضی که بواسطه آن روزه را خورده­ايم تا سال بعد ادامه پيدا کند قضا روزه چگونه خواهد بود؟

جواب: قضا از او ساقط است و بايد برای هر روز يک مُد طعام معادل (750) گرم برنج يا گندم يا جو و يا نان آن را به فقير بدهد.

76) کسی که بيمار است و بيماری او دايمی است و هرگز نميتواند روزه بگيرد، قضا بر او نيست، آيا کفاره بر او تعلق می­گيرد؟

جواب: بله کفاره بر او تعلق می­گيرد، يعني بايد براي هر روز يک مد طعام معادل (750) گرم برنج يا گندم و يا جو و يا نان آن­ها و يا آرد آن­ها را به فقير بدهد.

77) آيا روزه برای شخصی كه كم خونی دارد و باعث سرگيجه او می­شود واجب است؟

جواب: در فرض سؤال می­تواند به پزشک متخصص و مورد اعتماد مراجعه کرده و طبق دستور او عمل کند، که اگر برای او ضرر دارد، روزه نگيرد و چنانچه بتواند قضا کند بايد قضای آنرا بگيرد، ولي اگر بهبودي حاصل نشود بايد براي هر روز يک مد طعام به فقير بدهد و روزه آن سال از او ساقط می­گردد.

78) آيا اگر براي آزمايش از بدن خون گرفته شود روزه باطل است؟

جواب: خير ولی مكروه است.

79) آيا احتمال‌ ضرر و بيماري‌ مجوزي‌ براي‌ افطار مي‌باشد يا اطمينان‌ به‌ ضرر و بيماري‌ لازم‌ است‌؟ ميزان‌ در مقدار ضرر چيست‌؟

جواب: احتمال ضرر چنانچه موجب ترس شود و نزد مردم بجا باشد کافي است، و ميزان ضرر: بيمار شدن يا شدت پيدا کردن بيماري و يا طولاني شدن آن است.

80) شخصی پيش از بيماری کليوی که فعلا به آن مبتلا شده سه ماه روزه بدهکار است و پس از ابتلا به بيماری و منع پزشک از گرفتن روزه تا آخر عمر از گرفتن‌ روزه‌ معذور است، حکم روزه­های قضای قبل او چيست‌؟

جواب: واجب است دو کار انجام دهد، يک: فديه تأخير قضاي روزه که هر روز يک مدّ طعام است را به فقير بدهد چنانچه افطار او عمدي نبوده و الا کفاره نيز بايد بدهد، دوم وصيّت کند که سه ماه روزه بدهکار است تا اينکه اگر بهبودي حاصل نشد و تا آخر عمر نتوانست روزه قضاي خود را بجا آورد بعد از او از ثلث ترکه­اش براي او قضا کنند.

81) خواهشمندم حكم‌ روزه‌های‌ قضاي شخصي كه‌ در روزهاي‌ سلامتي‌ به‌ علت‌ مسافرت‌ نگرفته است‌ بيان‌ بفرمائيد؟

جواب: چنانچه عذر انسان از بيماري، يا مسافرت و مانند آن تا ماه رمضان سال بعد طول بکشد، قضاي روزه­هايي را که نگرفته از او ساقط است، بله بايد براي هر روز يک مدّ طعام به فقير بدهد، بله اگر عذر او برطرف شده باشد و عمداً قضا ننموده بايد به اضافه دادن يک مد طعام به فقير که فديه تأخير است قضای آن را نيز بجا آورد.

82) اگر روزه‌ موجب‌ کم سويی‌ چشم‌ ‌شود و كسي‌ به‌ اين ‌بيماري‌ مبتلا است‌ بايد روزه‌ بگيرد يا نه‌؟

جواب: اگر احتمال عقلايي که موجب ترس او شود بدهد، روزه نگيرد.

:: زن باردار و شيرده‏

83) آيا روزه گرفتن بر زن بارداری که نمي‏داند روزه برای جنين او ضرر دارد يا خير، واجب است؟

جواب: چنانچه احتمال ضرر که موجب ترس بر خود يا جنين خود شود، بدهد، روزه نشود و براي هر روز کفاره بدهد، آنگاه اگر عذر او وسط سال بر طرف شد قضاي آن را بجا می­آورد، ولي اگر تا رمضان سال بعد عذر او باقي بود بايد کفاره دومي براي هر روز بدهد و قضاي آن از او ساقط می­گردد.

84) اگر خانمی به علت شير دادن به بچه روزه نگيرد، قضا كافی است و يا کفاره هم بايد بپردازد؟

جواب: يک کفاره براي هر روز بايد بدهد و چنانچه عذر او برطرف شد قضاي آن را نيز بايد بجا آورد ولي اگر عذر او تا ماه رمضان بعدي باقي بود کفاره دومي براي هر روز می­دهد و قضاي آن از او ساقط می­گردد.

85) فرزند شيرخواری دارم ولی در صورت روزه گرفتن، شيرم خشک خواهد شد، چه وظيفه‏ای دارم؟

جواب: چنانچه روزه باعث کم شدن يا خشک شدن شير مادر شود، روزه نگيرد و برای هر روز کفاره بدهد، و چنانچه عذر او تا ماه رمضان بعدی ادامه داشت يك کفاره دوم برای هر روز می­دهد و روزه آن ديگر قضا ندارد، ولی اگر وسط سال عذر برطرف شد همان يك فديه كافی است و قضای آن را بايد بجا آورد.

86) روزه‌هايی كه از زمان بارداری تا پايان شيردهی قضا دارم را چگونه بايد ادا نمايم؟ در صورت ناتوانی جسمی چه کاری بر من واجب می­شود؟

جواب: برای هر روز کفاره بدهيد، و چنانچه عذر بارداری يا شيردهی تا ماه رمضان بعدی ادامه داشت يك فديه دوم برای هر روز می­دهيد و روزه آن، ديگر قضا ندارد، ولی اگر وسط سال عذر برطرف شد همان يك فديه كافی است و قضای آن را بايد بجا آورد.

:: احكام زنان

87) دختری که تازه به سن تکليف رسيده و روزه گرفتن براي او طاقت فرسا به نظر می­آيد آيا می­تواند روزه نشود؟

جواب: چنانچه به جهت گرمي هوا و بلندي روزها و ضعف بنيه نتواند روزه شود می­تواند افطار کند و قضاي آن را در زمستان بجا آورد، بله اگر ضعف بنيه، او به حدي باشد که در زمستان هم نتواند قضا کند، قضاي آن از او ساقط شده ولي براي هر روز بايد يک مد طعام کفاره به فقير بدهد، اما اگر می­توانست قضا کند و نکرد در اين صورت بايد اضافه برقضا يک مد طعام کفاره تأخير براي هر روز نيز به فقير بدهد.

88) دختری هستم دوازده ساله که بر اثر دلسوزي پدر و مادر و ممانعت آنان از روزه شدنم از ابتدای سن بلوغ تاکنون روزه نگرفته‏ام، در حال حاضر چه تکليفی دارم؟ جواب: بايد قضاي آن سال­ها را بجا آورده و براي هر روز يک مد طعام کفاره تأخير نيز به فقير بدهد.

89) آيا مداد کشيدن براي خانم­هاي روزه­دار، در حکم سرمه کشيدن است و مکروه می­باشد؟ به طور کلي استفاده از لوازم آرايشي براي زنان روزه­دار چه حکمي دارد؟

جواب: چنانچه چيزي از آن وارد حلق نشود اشكال ندارد.

90) ماليدن رژ به لب و عطر زدن در ماه مبارك رمضان برای خانم­ها چه حكمی دارد؟

جواب: اگر چيزي از آن وارد حلق نشود اشکال ندارد.

91) آيا زن می­تواند در ماه رمضان جهت جلوگيری از عادت ماهانه، قرص بخورد؟

جواب: اشکال ندارد.

92) آيا استفاده از داروهای مخصوصی که برای معالجه بعضی از بيماری‏های زنان مانند شياف توصيه می­شود، جايز است يا موجب بطلان روزه مي‏شود؟

جواب: جايز است و موجب بطلان روزه نمی­شود.

93) اگر زن به طور غير عمد نتواند روزه قضاي خود را بگيرد و به سال بعد تأخير افتد، كفاره­اش بر عهده شوهر است؟

جواب: خير، کفاره تأخير بر عهده خود او می­باشد.

94) اگر زن در ماه مبارک رمضان دو ساعت يا کمتر مانده به اذان مغرب حيض شود، آيا روزه‏اش باطل مي‏شود؟

جواب: بله روزه او باطل می­شود گر چه دو يا يک دقيقه قبل از مغرب شرعي باشد.

95) خانمي به دليل بيماري، عادت او به هم خورده يعني چند روز اول لکه بيني و کم هست بعدش بيشتر از ماه­هاي قبل طول می­کشد قبلا 7يا 8 روز بوده. الان نمی­داند روزهاي اول را استحاضه بداند يا روزهاي آخر را. روزه­هاي خود را چه کار کند؟

جواب: عادت اين است که سه روز اول حتماً خون پي در پي ـ ولو در باطن ـ بوده و پاکي ميان آن نباشد، بنابراين لکه بيني روزهاي اول، استحاضه است و بايد براي نماز اعمال استحاضه را انجام داده و روزه بگيرد و حکم لکه بيني بعد از تمام شدن ايام عادت نيز همين است، بله لکه بيني اگر بعد از سه روز اول که خون در آن پي در پي است بوده يعني: لکه بيني او در ايام عادت باشد حيض است.
احکام شرعی...